HARPUT adıyla anılan yerleşim merkezimiz, Elazığ ilinin 5 kilometre kuzeyinde yeralmaktadır. Elazığ kenti kurulmadan önce halk bu bölümde yaşamaktaydı. Harput’un tarihi Urartu’lara kadar gitmektedir.
Osmanlılar doneminde Harput sancağı olarak geçen Harput ilimiz, stratejik açıdan çok önemli bir merkez olması asabiyle yabancı devletlerin de ilgi merkezi arasında yeralmıştır. Çoğumuzun inanamayacağı bazı ilginç noktalar vardır Harput ile alakalı. Mesela Harput’ta 100 sene önce bir Amerikan Koleji’nin olduğunu biliyormuydunuz? Ayrıca konsolosluk bazında Amerikan, İngiliz temsilcilikleri de faaliyet göstermekteydi.
Harput’a olan bu yabancı ilginin asıl amacı burada yaşayan Ermeni vatandaşlarımızı kullanmak ve Osmanlı`nın bölünmesini kolaylaştırmaktı. Nitekim 1915 yılında yapılan arama sonuçunda Amerikan Koleji’nde bulunan silahların Ermeni ayaklanmacılara destek olunduğunun kanıtı olmuş ve okul kapatılmıştır.
Harput’la birlikte asırlarca kardeşlik içinde yaşayan Türkler ve Ermeniler son yuzyildaki olaylar yüzünden ayrılmak zorunda kalmışlardır, fakat belgelere baktığımız zaman Ermeni olaylarının en az görüldüğü merkezlerden birisi Harput olmustur. Harput`ta olayların az olma nedeni genelde halkın birbirini çok iyi tanıyor olmasından dolayıdır. Komşuluk mefhumunun çok gelişmiş olduğu ve Harputlu olma ayrıcalıktır sayıldığı için o dönemde farkli kültürler kaynaşma konusunda hemfikir oldukları için Harput kültür
ü bölgedeki diğer
şehirlerden farklı bir boyutta gelişmiş ve kardeşlik bağları daha derin olmuştu.
Harput, kültürel anlamda da epey ileri durumdaydi. Mesela fotoğraf makinesi ilk olarak dünyada çıktıktan daha 12 sene sonra Harput’un fotoğrafları çekilmiştir. Belki de bir çok batı kentimiz henüz fotoğraf makinesi ile tanışmamıştı o dönemlerde.
Harput`un diğer bir ilgi çeken özelliği müzik konusundaki farklılığıdır.
Doğu Anadolu bölgemizdeki bütün kentlerde halk müziği kullanılırken , Harput’ta divan müziği kullanılıyor ve enstrumanlar olarak doğuda hemen hiç kullanılmayan tambur, ud gibi müzik aletleri kullan
ılıyordu.
Çoğu kimsenin Muş türküsü olarak bildiği “Burası Muş`tur, Yolu yokuştur , giden gelmiyor, acep ne iştir” türküsünün aslında bir Elaziğ türküsü olduğunu çoğumuz bilmeyiz. Aslında türküde geçen asıl yer HUS kalesidir. Burası Yemen’deki bir kale olup orada çok şehit verilmiştir. Ve Harput’tan da bu kaleyi korumak için gönderilen askerlerimiz için yazılmış bir türküdür. Türkünün diğer mısrasındaki “Ano Yemen`dir, gülü çemendir , giden gelmiyor , acep ne istir” bölümü de parçadaki adı geçen yerin HUS kalesi olduğunun kanıtıdır.
Harput kentimiz Ermeni olayları sonucunda komple yıkılmış ve halk Elaziğ`a yerleştirilmistir. Elazığ kentinin kurulması ise başka bir noktadır. Harput nüfusu çoğalınca ve Harput’un bulunduğu tepede yer kalmadığı için Abdulaziz Han tarafından çıkar
ılan karar ile MAMURATUL-AZIZ kentinin kurulmasına karar verilmiştir. Daha sonra kentin ismi ELAZIZ olarak değiştirilmiş ve Mustafa Kemal ATATÜRK, Elazığ’a yaptığı seyahat sırasında buranın bir AZIK kenti oldugunu soyleyerek adinin EL-AZIK olarak değişmesini istemiştir. Kentimizin ismi bu tarihten sonra ELAZIĞ olarak kalmıştır.
Bugün Harput kenti artık kent olmaktan cok yıkık bir köy havasındadır. İnsanın bu eski SANCAK kentimizin nasıl bu hale geldiğine inanabilmesi o kadar zor olsa da biraz tarih sayfalarını karıştırınca nasıl bir kültür birikiminin yok edildiği aşikardır. Eski Harput fotoğraflarına bakınca ne denilmek istendiği daha iyi anlaşılacaktır.
Şu anda Harput’a yolunuz düşerse sizi EVLİYA’lar karşılayacaktır, her köşesinde sehitler ve evliyalar dolu olan bu kahramanlar diyarına kesinlikle yolunuz düşerse ziyaret edin. Ama lütfen basit bir gezi olmasın çünkü Harput gerçekten içerisinde bir hazine taşıyan boş bir küp gibidir. İnceledikçe bunu daha iyi anlayacağınızdan eminim.
Saygılarımla,
30.07.2002